Rob Haen liep al een hele tijd mee in de wereld van de zorg toen hij in aanraking kwam met The Living Museum. Hij was direct enthousiast en nam het initiatief voor een Tilburgse variant van dit outsider art programma. Een vrijplaats buiten de reguliere zorg, een combinatie van inspirerende kunst en ongedwongen ontmoeting die op wonderlijke wijze vaak bijdraagt aan herstel. ‘We richten ons op mensen met geleefde ervaring op het gebied van bijvoorbeeld verslaving, psychiatrie of dakloosheid. Het sloeg meteen aan in de stad, de eerste jaren groeide het initiatief onstuimig. Tussenheid013 ondersteunde ons bij de transformatie van rondreizend circus naar een vaste stek. Bij die verandering kwam veel meer bij kijken dan ik dacht. Ze boden een kritische blik en vooral een helpende hand. Het geeft mij nu weer de ruimte om te doen waar ik blij van word, ik kan weer met minimaal één voet in de modder staan.’
Recht-voor-zijn-raap-kunst
Ongewoon rustig is het vandaag in The Living Museum. Het pand aan de Enschotsestraat zit normaal gesproken vol kleurrijke stadgenoten. De wanden hangen vol met minstens zo kleurrijk werk. Stille getuigen van hun aanwezigheid. ‘Corona is een ramp voor onze bezoekers,’ verzucht Rob, ‘ze bellen me vaak, we zijn een vaste waarde in hun leven geworden. Dit gebouw is een plek waar je je naam genoemd hoort. Ik besef dan hoe goed het is dat we ergens in 2016 zijn begonnen met dit idee.’
Rob was op dat moment al jaren actief in het sociaal domein van Tilburg. Zo werkte hij op de ‘bijzondere zorg’ afdeling van de gevangenis en was hij 10 jaar coach en coördinator bij SMO Traverse. ‘Ik liep daar tegen regels en protocollen op. We deden heel goed werk met z’n allen, maar we kwamen nét niet tot de kern. Op een dag maakte ik kennis met Rokus Loopik, de man die het concept van The Living Museum naar Nederland heeft gehaald. Hij nodigde me uit te komen kijken in Bennebroek en ik was meteen verliefd. Dat is moeilijk uit te leggen, maar misschien is het vergelijkbaar met wat mensen meemaken als ze nu hier binnenkomen. Er gebéurt iets.’
‘De combinatie van kunst en hulpverlening is op zichzelf niet nieuw, het zorgdomein staat bol van de creatieve therapieën. Maar daar staat de diagnose in het middelpunt. Bovendien zijn het tijdgebonden trajecten, het stopt meestal weer. Bij ons staat centraal: waar word je blij van, waar kom je je bed voor uit? Je hoort er hier bij, wij gaan niet weg. Daarmee ontkennen we je problemen niet, we geven alleen meer aandacht aan andere dingen. Dat blijkt wonderen te doen voor de eigenwaarde van mensen,’ vertelt Rob, ‘en bovendien doen we het hier op z’n Tilburgs. Niet lullen maar poetsen, geen moeilijkdoenerij-kunst maar schreeuwende recht-voor-zijn-raap shit. Want het gaat eigenlijk niet om de kunst, maar om het delen van verhalen. Om het geven van een podium aan mooie mensen.’
Een veilige plek
‘Direct vanaf de start hadden we al een groepje kunstenaars om ons heen en werden we door allerlei partijen gevraagd om iets te komen doen. Een expositie hier, een muurschildering daar. We liepen van hot naar her, dat eerste jaar was enorm hectisch. Begin 2018 konden we op woensdagavonden terecht bij De BOUWplaats aan de Galjoenstraat, een tijdelijk initiatief voor bewoners, ondernemers en creatievelingen in een oude bedrijfshal. We ontdekten daar hoe groot onze doelgroep was, we zaten op een gegeven moment met 75 kunstenaars om tafel,’ herinnert Rob zich. ‘Dat werd onwerkbaar. Die mensen hadden behoefte aan meer continuïteit, aan een eigen, veilige plek.’
Het werd hoog tijd voor een eigen pand. Via een crowdfundingactie haalde The Living Museum Tilburg 20.000 euro op. ‘Dat was een bijzonder goed resultaat. Tot die tijd was onze begroting nooit meer dan een paar duizend euro, dat paste allemaal nog nét op een Excelsheet. We kregen ook steeds grotere sponsoren, we deden het goed bij de Tilburgse ondernemers,’ vertelt Rob trots. ‘Maar als je een pand gaat huren ga je allerlei langdurige verplichtingen aan. Het werd snel duidelijk dat het toenmalige bestuur niet klaar was voor die taak. Daar zaten lieve mensen in die me graag hielpen. Het waren alleen geen echte penningmeesters of secretarissen. Op dat moment kwamen we gelukkig in contact met de Tussenheid013.’
Teken je huis eens
‘Vanuit die stichting kwam een adviseur ons helpen. Zo om de paar maanden schoof ze aan om te sparren en gaf ze ons huiswerk. Het was een gaaf leerproces. Misschien ‘n beetje schools, maar het zorgde wel dat we met wat afstand naar onze dromen gingen kijken. Ze stelde de juiste, prikkelende vragen. Waar staan je nu, waar wil je heen. En waarheen vooral niet!’ herinnert Rob zich. ‘Ik ben van nature een beelddenker, dus liet ze me bijvoorbeeld nadenken hoe je de organisatie als een huis kunt zien. Daar ben ik mee aan de slag gegaan. Ik kwam erachter dat ik nogal wat rollen combineerde en op veel plekken tegelijk in dat huis aan het klussen was. Onze club had een steviger dak nodig, een bestuur dat ons uit de wind kon houden. Het klinkt misschien raar, maar zo’n simpele metafoor bracht me echt verder.’
‘Ik heb veel opgestoken over bedrijfsvoering en financiering, over missies en visies. Dingen waar mijn hart overigens niet sneller van ging kloppen, want daar ligt mijn ambitie niet. Daarom ben ik ook zelf uit het bestuur gegaan en doe ik vooral de dingen waar ik sterk in ben, zoals pitchen. Ik kan nu met een gerust hart op vakantie gaan, de boel draait gewoon door. Als ik er ben kan ik doen waar ik blij van word. Optrekken met de kunstenaars, met één voet in de modder staan.’
Verhalen doorgeven
‘Langzaam maar zeker ben ik zelf ook weer wat gaan maken. Eerst heel voorzichtig aan de keukentafel, tijdens het knutseluurtje met mijn kinderen. Nu durf ik het hier op te hangen,’ lacht Rob. ‘Die creativiteit zat er altijd al in, met een voorliefde voor streetart, voor kunst met een verhaal. Er is ruimte in mijn hoofd voor nieuwe plannen. Zo ben ik bezig met een podcast en een op kunst gebaseerd, creatief zelfhulpboek. Het delen van verhalen kan op zoveel manieren.’
Zijn ambitie reikt verder dan The Living Museum. ‘De ontwikkeling van dit project vormt een verhaal op zichzelf, ik zou de geleerde lessen uit onze opstartfase graag willen overdragen. Wie weet kan ik andere burgerinitiatieven vooruit helpen, samen met de mensen van Tussenheid013. Zo groeit het netwerk en helpen we elkaar als sociaal ondernemers om de stad weer een stukje beter te maken.’
Interview en tekst door Berny van de Donk